Szczególnie interesujący dla miłośników historycznych sztuk walki okazał się panel „Experimental and experiential research in archeology” („Eksperymentalne i empiryczne badanie w dziedzinie archeologii”), podejmujący szereg ciekawych tematów na styku archeologii, historii oraz rekonstrukcji – zarówno w aspekcie uzbrojenia, stylu życia, jak i dawnych europejskich sztuk walki. Poniżej publikujemy relacje oraz najważniejsze tezy z wygłoszonych wykładów.
Leveragingreen actors and historical martial arts practitioners to investigate massed hoplite combat
(tłum. Wykorzystanie rekonstruktorów oraz osób praktykujących historyczne sztuki walki do badań nad przebiegiem walk formacji hoplitów)
Autor pokazał jak za pomocą naukowych metod możliwe jest sprawdzenie niektórych teorii dotyczących walki w formacji. Przedstawione eksperymenty zakładały fizyczne mierzenie siły wygenerowanej w dwóch wypadkach: (1) zbiorowego nacisku rzędu ludzi, wyposażonych w tarczę, i napierających w jednym kierunku oraz (2) nacisku dwóch niezorganizowanych skupisk ludzi napierających przeciwstawnie. Udowodniły one przede wszystkim, że: (1) wykorzystanie takiej taktyki jest fizycznie możliwe – biorący w niej udział nie zostaną zmiażdżeni (zakładając użycie hoplickich tarcz – aspis) oraz (2) uzyskana siła nacisku rośnie wraz z liczbą osób. Metodyka eksperymentów wydaje się obiecująca i tego typu podejście mogłoby znaleźć najpewniej zastosowanie w innych aspektach zgłębiania realiów walki w formacji na polach bitew.
Experiencing European Martial Arts of the 16th century: Capturing and Displaying the Experience in a Museum Context
(tłum. Doświadczanie XVI-wiecznych Europejskich Sztuk Walk: utrwalane i eksponowanie doświadczenia w Muzeach)
Autor przedstawił działania jakie można podjąć by przybliżyć zwiedzającym muzea faktyczny wygląd dawnych europejskie sztuki walki. Z oczywistych powodów sprawia to pewne trudności. Nie dość, że konieczne jest przetworzenie historycznych traktatów na formę wizualną, to musi się ona również dać zamknąć w ramach ekspozycji muzealnej. Zaproponowane rozwiązanie polegało na uchwyceniu ruchu składającego się na poszczególne techniki w technologii „Active Motion Capture”, a następnie pokazaniu rezultatów w postaci interaktywnej prezentacji.
Experiencing European Martial Arts of the 16th century. Experimentation and Reading as Two Sides of the Same Coin
(tłum. Doświadczanie XVI-wiecznych Europejskich Sztuk Walk. Eksperymenty oraz czytanie jako dwie strony tej samej monety)
Autor podjął wyjątkowo trudny temat zasadności zastosowania metod eksperymentalnych w badaniach archeologicznych i historycznych. W środowiskach akademickich, w tym w polskim, dominuje pogląd, iż z uwagi na brak możliwości odtworzenia historycznych warunków w całości, wyniki osiągane przy pomocy eksperymentalnych metod są niemiarodajne. Zgodnie z tym poglądem nasze ciało, umysł, sposób myślenia, warunki w których przeprowadzamy eksperymenty – wszystko to jest wynikiem społecznego konstruktu, w którym żyjemy i nie pozwala na właściwe przeprowadzenie eksperymentów. M. Pietersma wskazuje, że zastosowanie metod eksperymentalnych w połączenia z praksograficzną metodologią może wiele wnieść do badań nad naszą przeszłością. Pozwala na zwiększenie spektrum doświadczeń badacza i daje wgląd na samą praktykę odtwarzania konkretnych instrukcji zawartych w historycznych tekstach – na przykład sztuk walki.
Getting Medieval on the Body. Preliminary Results of an Autoethnographic Study on Late-Medieval Fitness Regimes
(tłum. Średniowieczne ciało. Wstępne wyniki autoetnograficznego studium późnośredniowiecznego reżimu treningowego)
Autor w swoich badań postanowił sprawdzić jaki wpływ na rekonstrukcję fechtunku historycznego ma posiadanie „ciała współczesnego szermierza” (tj. będącego wynikiem współczesnych metod treningowych) oraz czy i jakie różnice spowoduje zmiana metod treningu fizycznego na te zalecane w średniowieczu. Zaobserwowane po około pół roku wyniki dają podstawy, by sądzić że niewątpliwie istnieją różnice w zdolnościach fizycznych – średniowieczne podejście do treningu promuje bardziej zbalansowany rozwój. Czy jednak różnice są wystarczające by wpłynąć znacząco na sposób walki? Niestety to pytanie wymagałoby zdecydowanie szerszego badania, najpewniej przeprowadzonego na większej grupie trenujących. Dałoby to m.in. możliwość zaobserwowania różnic w fechtunku, kiedy ścierają się ze sobą osoby ćwiczące wyłącznie w „średniowieczny sposób”. Tak kompleksowe podejście pozwoliłoby na zaobserwowanie czy metody treningu i przygotowania fizycznego wpłyną na wykształcenie się postępowania specyficznego jedynie dla walk toczonych pomiędzy „średniowiecznymi szermierzami”. Niemniej nawet wyniki tak wąsko przeprowadzonego eksperymentu dają wgląd na rozwój fizyczny historycznych szermierzy i mogą okazać się pomocne w zrozumieniu fechtunku średniowiecznej Europy.
Medieval and Renaissance Fightbooks as Notes From Experiments in Martial Arts – How to Replicate Themand Why?
(tłum. Średniowieczne i renesansowe traktaty jako notatki z eksperymentów w sztukach walki – jak je replikować i w jakim celu?)
Autor postawił pytanie jakie było realne znaczenie traktatów o sztukach walki dla ówczesnych im praktyków. Zdaniem prelegenta udzielenie odpowiedzi wymaga przynajmniej próby replikacji działań zawartych w źródłach, a same teksty wraz z rycinami traktuje jako opisy eksperymentów. Swoje rozważania B. Walczak przedstawił stosując zapożyczone z psychologii i ukształtowane przez Jamesa Gibsona pojęcie afordancji, czyli sposobu oddziaływania obiektu bądź jednostki na środowisko, ściśle powiązanego z doświadczeniem, percepcją i warunkami zewnętrznymi. Z punktu widzenia replikującego eksperyment afordancje można podzielić na znane (np. opisany w traktacie sposób uderzenia) oraz ukryte (np. sposób trzymania broni, który nigdzie nie został scharakteryzowany, a był wykorzystywany przez średniowiecznego praktyka). Właśnie odkrywanie ukrytych afordancji ma być kluczową wartością replikacji technik. Nie jest ono jednak możliwe bez ponownych i często nieudanych prób osiągnięcia opisanego w traktacie rezultatu.
Influence of the grip development on handle construction in early modern Polish and German sabres and broadswords based on the contemporary fencing sources
(tłum. Wpływ rozwoju sposobu trzymania broni na konstrukcję rękojeści wczesnonowoczesnych polskich i niemieckich szabli oraz pałaszy na podstawie współczesnych im źródeł)
Autor scharakteryzował różne sposoby trzymania broni, skupiając się na ich mocnych stronach oraz słabościach. W dalszej części wystąpienia wskazał jak konstrukcja rękojeści ewoluowała, żeby sprostać wymaganiom szermierzy. Warto wspomnieć, że poszczególne kombinacje chwytów oraz budowa rękojeści z założenia mają osiągać pewien kompromis pomiędzy generowaną przy uderzeniu siłą, a kontrolą nad ruchem oraz jego precyzją.
Crooks, Hooks, Tips, and Taps: Reconstructing the Techniques of an ExtinctIrish Folk Wrestling Tradition
(tłum. Kanty, haki, rzuty i podcięcia: rekonstrukcja technik wymarłych ludowych zapasów irlandzkich)
Autor zaprezentował swoje starania zmierzające do rekonstrukcji, niestety wymarłych, tradycyjnych irlandzkich zapasów nazywanych „collar and elbow” („kołnierz i łokieć”). Sport ten rozpowszechniony przez irlandzkich imigrantów, był dosyć popularny w krajach emigracji (m.in. USA, Australii, czy Wielkiej Brytanii). Swoją świetność przeżywał w XIX w., następnie w XX w. doszło do całkowitego zaniku tradycji. Współcześnie trudno jest nawet znaleźć osoby pamiętające tę praktykę, nie zachowały się również żadne techniczne źródła. Do czasów dzisiejszych przetrwały jedynie okazjonalne zdjęcia prasowe, krótkie opisy zawodów, czy też proste rysunki. Pod wieloma względami oznacza to, iż odtworzenie tej tradycji jest trudniejsze niż praca ze średniowiecznymi i renesansowymi traktatami. R. MacFadden pokazuje jednak, że podstawy biomechaniki są wspólne dla wszystkich ludzi (niezależnie od miejsca oraz czasu) i pozwalają na zrekonstruowanie możliwych do zastosowanie technik w obrębie danego zestawu zasad. Swoje założenie potwierdza na podstawie licznych przykładów technik występujących pod różnymi nazwami, w różnych tradycjach zapaśniczych m.in.: judo, sumo, tripett, czoho, czy zapasy w tradycji grecko-rzymskiej.
W wystąpieniach na konferencji „Przeszłość ma przyszłość! / The Past Has a Future!” można dostrzec dosyć wyraźny podział pomiędzy reprezentantami historycznego i archeologicznego środowiska naukowego, a niezależnymi badaczami. Zarysowuje się tutaj znaczna różnica w podejściu do rekonstrukcji i stosowania eksperymentów w badaniach historycznych. Nietrudno dostrzec bardziej ostrożne podejście naukowców do użyteczności eksperymentów podejmowanych na podstawie źródeł oraz prawidłowości ich wyników. Rekonstruktorom-praktykom ciężko się zgodzić z takimi przekonaniami – oznaczałoby to, że odbudowa tego elementu kultury niematerialnej jest niemożliwa, a dziedzictwo mistrzów zostało całkowicie utracone. Dlatego cenne są wszystkie inicjatywy umożliwiające wspólny dialog oraz wymianę poglądów. Parafrazując tytuł konferencji, pozwalają one dostrzec, że przeszłość faktycznie ma przyszłość.