Martin Hundsfeld [1] – mistrz fechtunku, żyjący najprawdopodobniej w pierwszej połowie XV w., zaliczony przez Paulusa Kala do członków tzw. Bractwa Liechtenauera [2]. Okres życia M. Hundsfelda określa się na podstawie wzmianki „niech Bóg będzie mu miłościw” w Starhemberg Fechtbuch z 1452 r. [3], która wyraźnie sugeruje, że w czasie powstania przywołanego traktatu mistrz już nie żył.
O pochodzeniu M. Hundsfelda krążą dwie teorie. Pierwsza – mniej prawdopodobna – odnosi się do nazwiska. Wiąże ona miejsce urodzenia mistrza z terenami dzisiejszego Wrocławia. W 1109 r. według kronik Galla Anonima oraz Wincentego Kadłubka, starły się tam wojska księcia Bolesława Krzywoustego i króla niemieckiego Henryka V Salickiego [4]. Po zakończonym boju miała pojawić się ogromna sfora psów szarpiących zwłoki poległych – stąd nazwa Psie Pole. Historycy sprzeczają się jednak czy owa bitwa w ogóle miała miejsce [5]. Druga teoria zakłada, że mistrz pochodził ze wsi Hundsfeld położonej około 20 km na wschód od miejscowości Würzburg w Bawarii.
M. Hundsfeld koncentrował się przede wszystkim na walce w zbroi (Harnischfechten) z użyciem miecza w chwycie półmieczowym oraz technikach zapaśniczych (tzw. grapplingu), a także sztylecie i walce konnej (Rossfechten) [6]. Nauki mistrza znajdują się w: (1) kompilacji Starhemberg Fechtbuch[7], w której opisano techniki miecza krótkiego i zapasów w opancerzeniu, sztyletu oraz walki z grzbietu wierzchowca; (2) Codex Lew [8], w którym w wyniku pomyłki, techniki krótkiego miecza należące do M. Hundsfelda, przypisano błędnie Judowi Lewowi, a te należące do Andre Lignitzera, przypisano M. Hundsfeldowi [9] oraz (3) kolejnej kompilacji Allerley Kampf zur Roß und Fueß in und an Harnisch („Wszystkie sposoby walki na koniu i pieszo, zarówno w zbroi, jak i bez zbroi”) [10] autorstwa Paulusa Kala, w której znalazły się nauki M. Hundsfelda dotyczące grapplingu, szermierki mieczem krótkim i walki konnej.
Mistrz M. Hundsfeld był postacią ciekawą oraz tajemniczą. O jego życiu nie wiadomo w zasadzie nic. Studiując jego nauki – powielane w kolejnych traktatach – można przypuszczać, że był on doświadczonym wojownikiem, który zasłużył na swoje miejsce wśród mistrzów należących do Bractwa Lichtenauera.
1W literaturze lub źródłach występuje też jako: Martin Huntsfeld, Martein Hundtfeltz, Martein Huntfeltz lub Martein Hündsfelder.
2Grupa do której P. Kal zalicza siedemnastu mistrzów szermierki, co do których zakłada się, że pobierali nauki u samego J. Lichtenauera: Peter Wildigans von Glatz, Peter von Danzig zum Ingolstadt, Hans Spindler von Znaim, Lamprecht von Prague, Hans Seydenfaden von Erfurt, bracia Andres i Jacob Lignitzer, Sigmund ain Ringeck, Hartman von Nuremberg, Martin Huntfeltz, Hans Pegnitzer, Philipp Perger, Wergiliusz z Krakowa, Dietrich Degenfechter von Braunschweig, Ott Żyd, Hans Stettner von Mörnsheim oraz Paulus Kal. Paulus Kal Fechtbuch, karta 2v, https://wiktenauer.com/wiki/Paulus_Kal_Fechtbuch_(Cgm_1507)#/media/File:Cgm_1507_02r.jpg, [dostęp: 26.07.2021]. Rękopis znajduje się w Bawarskiej Bibliotece Państwowej w Monachium (nr. kat. Cgm 1507).
#/media/File:Cgm_1507_02r.jpg){kind=link}
3Starhemberg Fechtbuch, karta 87r (Cod.44.A.8). Traktat znany jest również jako Codex Danzing. Wiktenauer, a HEMA Alliance Project, Starhemberg Fechtbuch (Cod.44.A.8), https://wiktenauer.com/wiki/Starhemberg_Fechtbuch_(Cod.44.A.8) [dostęp: 25.07.2021]. Rękopis znajduje się w Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana w Rzymie (nr. kat. MS 1449).
4G. Anonim jedynie wspomina, że taka bitwa miała miejsce we fragmencie: “cesarz podstąpił pod miasto Wrocław, gdzie jednak nic więcej nie zyskał, jak trupy na miejsce żywych”. Anonim tzw. Gall, Kronika Polska, Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków 2008, s. 140. Z kolei W. Kadłubek opisuje ją dokładniej uznając za wielkie zwycięstwo polskiego oręża. Zgodnie z jego relacją: “Na dowód tego istnieje jeszcze nazwa [owego] miejsca, zbiegła się tam [bowiem] niezmierna sfora psów, które pożerając tyle trupów wpadły w jakąś szaloną dzikość, tak że nikt nie śmiał tamtędy przejść, i dlatego owo miejsce nazywa się Psim Polem”. Zob. Kadłubek W., Kronika Polska, Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich we współpracy z De Agostini Polska Sp. z o.o., Wrocław 2003, s. 136-138.
5Zob. np. S. Orgelbrand (red.), Encyklopedia Powszechna T.3, Wydawnictwo Orgelbranda, Warszawa 1865, s. 728 oraz J. Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2006, s. 731-732.
6W niemieckiej tradycji fechtunku tzw. techniki półmieczowe określane są w źródłach technikami „miecza krótkiego”. Należy przez to rozumieć właśnie „miecz skrócony” tj. sposób trzymania miecza długiego w połowie główni podczas walki z opancerzonym przeciwnikiem. Wskazują na to już pierwsze wersy traktatów dotyczących tego sposobu walki zarówno M. Hundsfelda jak i A. Lignitzera. Zob. np. M. Maziarz, B. Walczak, G. Żabiński (tłum. i oprac.), Peter von Danzing. Średniowieczne Sztuki Walki według XV-wiecznego traktatu szermierczego, Wydawnictwo: Napoleon V, Warszawa-Oświęcim 2016, s. 225, 273.
7Starhemberg Fechtbuch, karta 87r-100r, dz. cyt.
8Codex Lew, karty 54-70, https://wiktenauer.com/wiki/Codex_Lew_(Cod.I.6.4º.3) [dostęp: 28.07.2021]. Rękopis znajduje się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Augsburgu (nr. kat. I.6.4º.3).
9D. Jaquet, B. Walczak, Liegnitzer, Hundsfeld or Lew? The question of authorship of popular Medieval fighting teachings, “Acta Periodica Duellatorum” 2014, nr 1(2), s. 105-148.
10Allerley Kampf zur Roß und Fueß in und an Harnisch, karty 124-127, https://wiktenauer.com/wiki/Paulus_Kal_Fechtbuch_(MS_KK5126) [dostęp: 28.07.2021]. Rękopis znajduje się w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (nr. kat. MS KK5126).