Sylwetki Mistrzów: Johannes Lecküchner

Johannes Lecküchner – XV-wieczny niemiecki kapłan i mistrz szermierki urodzony w okolicach Norymbergii w latach 30. XV w. Zmarł 31 grudnia 1482 r.

Pierwszą potwierdzoną informacją o J. Lecküchnerze jest rozpoczęcie przez niego nauki na Uniwersytecie Lipskim w 1455 r., na którym dwa lata później uzyskał tytuł baccalaureus^{1, 2}. W 1459 r. został katolickim akolitą. W 1478 r. rozpoczął naukę na Uniwersytecie w Heidelbergu. W tym czasie posiadał już święcenia kapłańskie³. Od 1480 r. pełnił funkcję proboszcza w mieście Herzogenaurach w Niemczech (terytorium dzisiejszej Bawarii). Zastąpił swojego poprzednika, ojca Johanna Bergera, który zrzekł się parafii⁴.

Nie wiadomo kiedy i od kogo J. Lecküchner nauczył się fechtunku. Podczas swojego życia skupił się na sztuce walki kordem (niem. Messer – nóż⁵), który w tamtych czasach służył przede wszystkim jako broń przyboczna. Kordy były tańsze niż miecze, ponieważ nie musiały zostać wytwarzane przez miecznika. Dodatkowo przystępna cena tej broni wynikała z możliwości wykonania jej z tańszych materiałów. Z powyższych powodów był to oręż bardzo popularny wśród ludzi mniej majętnych⁶.

J. Lecküchner napisał swój pierwszy traktat, pt. Kunst des Messerfechtens (“Sztuka walki messerem”), w 1478 r. Zakłada się, że była to pierwotna wersja traktatu ukończonego w pełni dopiero 19 stycznia 1482 r.⁷. Oba dzieła są do siebie bardzo podobne, mają ten sam tytuł, ale dopiero drugie zostało w pełni opatrzone ilustracjami. Ponadto część opisanych technik przedstawiono w kolejnej wersji w sposób prostszy. Oba traktaty zostały zadedykowane – Filipowi Wittelsbachowi, Elektorowi Palatynatu Reńskiego. Co ciekawe nie ma dowodów na jakiekolwiek kontakty pomiędzy mistrzem z elektorem. Teza jest wysnuwana na podstawie zapisków Ludwig VI von Eyb – elektorskiego nauczyciela szermierki, który nigdy J. Lecküchnera w swoich zapiskach nie wspomina⁸. Mistrz nie zdołał już osobiście przekazać swojego dzieła jego dedykantowi – dopiero w 1579 r. zostało przekazane hrabiemu palatyńskiemu Filipowi Ludwikowi przez superintendenta Johanna Tettelbacha⁹.

System szermierczy przedstawiony w traktatach mistrza J. Lecküchnera zorganizowano w podobny sposób do nauk Johanesa Liechtenauera z zakresu długiego miecza. Zastosowana została również tożsama terminologia. Z tego powodu przyjmuje się, że J. Lecküchner inspirował się naukami J. Liechtenauera¹⁰.

Pierwsza wersja Kunst des Messerfechtens, pomimo znacznie gorszej konstrukcji i niekompletności, często była dołączana w skróconej formie do późniejszych traktatów. W tym kontekście na szczególną uwagę zasługuje Codex Speyer (1491 r.), któremu przypisuje się włączenie systemu J. Lecküchnera do niemieckiej tradycji szermierczej J. Liechtenauera¹¹. Następne skrócone wersje traktatu znalazły się w dziełach: Gregora Erharta (1533 r.)¹², Paulusa Hectora Maira (ok. 1540 r.¹³, ok. 1542 r.¹⁴, ok. 1550 r.¹⁵) oraz Lienharta Sollingera (1556 r.)¹⁶. Fragmenty Kunst des Messerfechtens wykorzystano również w antologii pt. Der Altenn Fechteranfengliche Kunst, wydanej przez Christiana Egenolffa (1531 r.)¹⁷. Uważa się, że autor pomylił imię i nazwisko mistrza, ponieważ cytowany fragment przypisał „Hansowi Lebkommerowi”¹⁸.

Kunst des Messerfechtens jest obecnie najlepiej zbadanym oraz najobszerniejszym źródłem opisującym system walki kordem, cenionym zwłaszcza ze względu na szczegółowe podejście do ruchu w walce. Zawiera wiele technik podstawowych, rozwinięć i kontr, nierzadko okraszonych uszczypliwym komentarzem autora. J. Lecküchner często zaznacza, które techniki służą do zabijania, a które do rozbrojenia lub oszołomienia. Wyszczególnia również techniki dedykowane do „zabawy w szkołę szermierki”. Takie wskazówki stanowią niebywałe ułatwienie dla rekonstruktora i są niespotykane w innych źródłach. Wadą Kunst des Messerfechtens jest natomiast brak logicznego uporządkowania treści. Badacz musi wertować traktat i samodzielnie próbować złożyć w całość rozproszone po całym dziele techniki. Pod tym względem Kunst des Messerfechtens ustępuje wcześniejszym źródłom, opisującym jedynie podstawy walki kordem: “Kodeksowi Norymberskiemu” (ok. 1389-1494 r.)¹⁹, czy traktatom Hansa Talhoffera (1467 r.)²⁰i Paulusa Kala (1470 r.)²¹. Przypuszcza się, że podobnie jak w przypadku Zettel (Karty) J. Liechtenauera, było to działanie celowe – utrudniające poznanie sztuki osobom niewtajemniczonym.

J. Lecküchner był mistrzem, o którego historii niewiele wiadomo. Na szczęście zachowały się jego dzieła, które są bezcennym źródłem wiedzy szermierczej oraz zgryźliwych i zarazem pouczających cytatów. Na zakończenie warto przytoczyć, choć jeden: „Przedstawione tu zostały różne techniki i rozwinięcia, zarówno takie ku uciesze gawiedzi, jak i takie używane w prawdziwej walce. Jeśli jedne Ci nie pasują, wykorzystuj inne. Poznaj jednak wszystkie należycie, a dopiero potem używaj tych, które lubisz i wychodzą Ci najlepiej!”²².